(16.08.2025)
DİİB’de zamanlama öne çıktı: yurt içi alımlar belge süresi içinde, ayrıntılar Tebliğ ile netleşecek
Türkiye’de Dahilde İşleme Rejimi (DİR) uygulamasında 16 Ağustos 2025 tarihli 10211 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile önemli değişiklikler yapıldı. Düzenleme; belge süresi yönetimi, şartlı muafiyet kapsamındaki yurt içi alımlar, ek süre mekanizması ve veri analizine dayalı uygulama altyapısında netlik getiriyor.
Neler Değişti? Kısa Özet
- Şartlı muafiyet ve yurt içi alımların zamanlaması: DİİB kapsamındaki yurt içi alımlar kural olarak belge süresi içinde yapılacak. İstisnalar ve özel haller yakında yayımlanacak Tebliğ ile netleşecek. Mevcut uygulamada, işlem görmüş ürünün ihracının belgelendiği hallerde belge süresi sonrasında da yurt içi alıma izin verilebilmesi imkânı zaten tanımlıydı; yeni Karar bu alanı çerçevelendirip Tebliğ’e havale ediyor.
- Belge/izin süreleri ile ek süreler: Sektöre göre süre tespiti, ek süre ve haklı–mücbir sebep uygulamalarının ayrıntıları Tebliğ seviyesinde düzenlenecek. Bu, firmaların takvim disiplinini güçlendirmesini gerektirecek.
- İhracatın gerçekleşmemesi halinde süreçsel sonuç: Şartlı muafiyet ya da geri ödeme kapsamında ithal edilen girdilerin öngörüldüğü şekilde ihracı gerçekleşmezse, artık metin yalnız “alınmayan verginin tahsili” ile sınırlı değil; “22 nci madde hükümleri uygulanır” denilerek tahsilatla birlikte Gümrük Kanunu ve 6183 kapsamındaki takip süreçleri ile şartları varsa GK 238 uyarınca idari para cezası gibi sonuçların da devreye girebileceği netleşti. Buna ek olarak yeni 22/1-ğ bendi, taahhüt edilenden daha az ithal girdi kullanıldığı tespit edilirse ihracı gerçekleşmeyen kısma isabet eden vergilerin aranacağını açıkça düzenliyor. Yani eskiden ağırlık “vergiyi tahsil et” yaklaşımındayken, şimdi tahsilatın yanında ilgili tüm yaptırım ve takip enstrümanlarının uygulanabilmesinin önü açık; bu nedenle planlama hataları doğrudan nakit çıkışı ve ceza riski olarak yansıyabilir.
- Yetki ve dijital işleyiş: Bakanlık; Tebliğ, genelge ve talimatla usul–esasları belirleme ile işlemleri veri analizi temelli ve dijital olarak yürütme yetkisini güçlendiriyor. Bu, risk bazlı değerlendirmelerin artacağı anlamına gelir.
Sanayici İçin Ne Anlama Geliyor?
- Takvim disiplini öne çıkıyor: Yurt içi alımların belge süresi içine çekilmesi, satınalma ve üretim planlamasında daha sıkı deadline yönetimini zorunlu kılar. Özellikle çok bileşenli reçetelerde, tedarik gecikmelerine karşı yedek senaryolar hazırlamakta fayda var.
- Tebliğ ile ayrıntılar netleşecek: Ek süre kriterleri, özel durum istisnaları ve performansın nasıl dikkate alınacağı Tebliğ’de açıklığa kavuşacak. İç prosedürlerinizi Tebliğ yayımlandığında hızla güncellemeye hazır tutun.
- Veri tabanlı uyum: Kayıt–beyan tutarlılığı ve izlenebilirlik daha görünür olacak. Üretim fişleri, sarf kayıtları, fire–verimlilik parametreleri ve yan sanayici bildirimlerinin sistematik ve denetlenebilir olması önem kazanıyor.
- Geri ödeme sistemi olasılığı: Bazı firmalar için vergilerin peşin ödenmesi, ihracat sonrası iade (geri ödeme) modeline yönelme gündeme gelebilir. Bu durumda iade süresi nakit döngüsünü etkileyebileceğinden finansman planlarını gözden geçirmek gerekir.
Sık Sorulan Sorular
Yurt içi alımı belge bitişinden sonra yapabilir miyiz?
Kural olarak alımlar belge süresi içinde yapılır. Ancak işlem görmüş ürün ihracının gerçekleştiğinin belgelendiği hallerde, mevcut uygulamaya göre belge süresi sonrasında da belirli koşullarla yurt içi alımına izin verilebilmektedir; yeni Karar istisna şartlarını Tebliğ’e bırakmaktadır. Detaylar Tebliğ yayımlandığında netleşecektir.
Ek süre kriterleri nedir?
Ek süre, haklı–mücbir sebep ve sektöre göre süre düzenlemeleri Tebliğ’de açıklanacaktır. Şimdiden belge takvimlerinizi yakından yönetin ve olası ek süre senaryolarına göre planlama yapın.
Geri ödeme sistemi nedir ve nakit akışımı nasıl etkiler?
Girdi ithalatında vergiler peşin ödenir, ürün ihraç edildiğinde iade alınır. İade süreleri finansman maliyetini etkileyebileceği için işletme sermayesi planınızı buna göre ayarlamanız gerekebilir.